بسیاری از کودکان ممکن است ترس و اضطراب را تجربه کنند و یا گهگاه احساس ناامیدی و غم کنند. ترس‌های شدید ممکن است در بازه‌های زمانی مختلفی از رشد خود را نشان دهند. برای مثال نوزادان نوپا هنگامی که از والدین خود جدا می‌افتند استرس زیادی را تجربه می‌کنند حتی اگر در شرایطی باشند که دیگران مراقب آن‌ها هستند و به آن‌ها به قدر کافی اهمیت می‌دهند. گرچه احساس ترس و نگران در کودکان بسیار عادی است اما تجربه‌ی شدید این ترس و نگرانی ممکن است منجر به بروز اضطراب و افسردگی در کودکان شود. از آنجایی که این اختلالات عمدتا مربوط به احساسات و افکار فرد هستند به آن‌ها اختلالات داخلی می‌گوییم.
اضطراب در کودکان :
همانطور که گفتیم اختلال اضطراب و افسردگی در کودکان بسته به شرایطی که کودک در آن قرار دارد ممکن است توسعه یابد. اگر ترس‌ها و نگرانی‌هایی که در کودکان به صورت طبیعی وجود دارد آرام نشود و یا کودک نگرانی‌های زیادی در محیط خانه و مدرسه و بازی‌های دوستانه تجربه کند، ممکن است دچار اختلال اضطراب شود. نمونه‌هایی از اختلال اضطراب در کودکان عبارت است از:
- اضطراب جدایی : نوعی ترس شدید که کودک هنگام دوری از والدین خود تجربه می‌کند.
- فوبیا : داشتن ترس بیش از حد درباره‌ی یک شی یا شرایط خاص، همچون سگ‌ها، حشرات یا رفتن به دکتر.
- اضطراب اجتماعی : ترس شدید از رفتن به مدرسه و یا دیگر مکان‌های عمومی که تعداد افراد زیادی در آن‌جا قرار دارند.
- اختلال پنیک : تجربه‌ی دوره‌های تکراری از ترس ناگهانی، غیر منتظره و شدید که با علائمی مثل تپش قلب، مشکل تنفس، احساس سرگیجه، لرز و عرق همراه است.
اضطراب ممکن است به عنوان نوعی ترس و نگرانی بیان شود اما ممکن است کودکان را تحریک‌پذیر و عصبی کند. از علائم اضطراب می‌توان به مشکل خواب، خستگی، سردرد و یا دل‌درد اشاره کرد. برخی از کودکان این علائم را در خود نگه می‌دارند بنابراین از چشم والدین دور مانده و به آن‌ها توجه نمی‌شود. شناخت اضطراب و افسردگی در کودکان نیاز به همدردی با آن‌ها و شناخت رفتارهای آن‌ها دارد.
افسردگی در کودکان :
این که کودک شما گاه به گاه احساس غم و ناامیدی کند یک امر طبیعی است و هر کودکی ممکن است چنین احساساتی را تجربه کند. با این برخی کودکان ممکن است احساس ناراحتی کنند و به چیزهایی که قبلا علاقمند بودند دیگر علاقه نشان ندهند و یا در مواردی که قادر هستند شرایط را به دست خودشان تغییر دهند، احساس ناامیدی و تنهایی شدیدی کنند. هنگامی که کودک شما به طور مداوم احساس ناامیدی و غم کند، ممکن است به افسردگی مبتلا شده باشد. اگر با علائم اختلال اضطراب و افسردگی در کودکان آشنا باشید بهتر می‌توانید در چنین شرایطی به کودکتان کمک کنید.
در زیر مثال‌هایی از رفتارهایی که کودکان در هنگام ابتلا به افسردگی از خود بروز می‌دهند آمده است:
- احساس غم، ناامیدی و تحریک‌پذیری در بیشتر اوقات
- لذت نبردن از کارهایی که قبلا دوست داشت و یا امتناع کردن از انجام دادن آن‌ها
- تغییر در الگوی غذایی، برای مثال خوردن بیش از حد معمول و یا کمتر از حد معمول
- تغییر در الگوی خواب، برای مثال خوابیدن بیش از حد معمول و یا کمتر از حد معمول
- تغییرات در انرژی، خستگی و بی حوصلگی در اکثر زمان‌ها
- نداشتن تمرکز و توجه کافی به محیط اطراف
- احساس گناه و بی‌ارزشی
- نشان دادن رفتارهای مضر و آسیب رساندن به خود
افسردگی شدید در کودکان ممکن است موجب شود که کودک به فکر خودکشی بیفتد و یا قصد خودکشی کند. در سنین ۱۰ تا ۲۴ سالگی خودکشی یکی از عوامل رایج در مرگ محسوب می‌شود.
البته باید در نظر داشته باشید که علائمی که در رابطه با اضطراب و افسردگی کودکان به آن‌ها اشاره کردیم در حالتی است که کودک آن‌ها را بروز دهد. در برخی شرایط کودکان افکار ناامیدانه و غم خود را با کسی در میان نگذارند. ابتلا به افسردگی همچنین ممکن است موجب شود که کودک مشکلاتی ایجاد کند و یا بی‌انگیزه عمل کند و یا رفتارهایی از خود نشان دهد که والدین متوجه افسردگی او نشوند و گمان کنند که او یک کودک مشکل ساز و یا تنبل است.
درمان اضطراب و افسردگی در کودکان :
اولین قدم صحبت کردن با یک متخصص است. همچون دکتر خود کودک و یا یک روانشناس متخصص که می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. برخی از علائم و نشانه‌های اضطراب و افسردگی در کودکان ممکن است ناشی از شرایط دیگری همچون تروما یا حوادث تلخ باشند. علائم مشخصی چون مشکل داشتن در تمرکز ممکن است از علائم مربوط به اختلال کم توجهی بیش فعالی باشد. توجه داشته باشید که انجام یک ارزیابی دقیق برای تشخیص و درمان درست اضطراب و افسردگی در کودکان بسیار ضروری است. مشورت با یک روانشناس می‌تواند به شما کمک کند که چه روش درمانی مناسب کودک شماست و آیا استفاده از دارو برای درمان ضروری است؟
رفتار درمانی ممکن است شامل کودک درمانی، خانواده درمانی و یا ترکیبی از هردو باشد. مدرسه نیز ممکن است در برنامه‌ی درمانی قرار گیرد. در مواردی که کودک کم سن و سال است بهتر است که خانواده همراه کودک باشند. درمان رفتاری شناختی یکی از روش‌های درمانی است که برای درمان اضطراب و افسردگی در کودکان بخصوص در سنین بالاتر کاربرد دارد. این نوع درمان به کودک کمک می‌کند که افکار منفی خود را به افکار مثبت تبدیل کند، راه‌های موثر فکر کردن کودک را به سمت رفتارهای موثر نیز می‌برد. رفتار درمانی برای درمان اضطراب کودک ممکن است به این شکل باشد که روش‌های موثر مواجهه با ترس را به او می‌آموزند در حالیکه کودک را به تدریج در معرض ترس‌هایش قرار می‌دهند و این روش کودک را از این موضوع آگاه می‌کند که اتفاق بدی رخ نخواهد داد.
پیشگیری از اضطراب و افسردگی در کودکان :
علل دقیق بروز اختلال اضطراب و افسردگی در کودکان کاملا شناخته شده نیست. بسیاری از عوامل همچون عوامل بیولوژیکی و خلق و خو ممکن است در بروز این بیماری ها نقش داشته باشند. اما این موضوع نیز شناخته شده است که وقتی کودک در معرض استرس‌های شدید و یا تروما قرار می‌گیرد احتمال ابتلا به اضطراب و افسردگی در او بیشتر است. از طرفی وقتی کودکان دیگر به او زورگویی می‌کنند و او را پس می‌زنند و یا پدر و مادر خود او دچار اضطراب و افسردگی هستند احتمال بروز این اختلالات را در او افزایش می‌دهند.
بنابراین اگر کودکمان چنین شرایطی را تجربه کرده است بهتر است که با مراجعه به روانشناس از بروز چنین اختلالاتی در او پیشگیری کنیم و به سلامت روان کودکمان اهمیت دهیم.
