اختلال وسواسی اجباری (OCD) قبلا در گروه اختلال اضطرابی جای می‌گرفت، اما اکنون به عنوان یک بیماری مجزا معرفی می‌شود.
اختلال وسواسی به صورت بالقوه یک بیماری غیرفعال است که افراد را در چرخه‌ی بی‌پایان افکار و رفتارهای تکراری به دام می‌اندازد. افرادی که مبتلا به OCD هستند دچار افکار و ترس‌های تکراری و ناراحت کننده‌ای هستند که نمی‌توانند آن‌ها را کنترل کنند. اضطراب تولید شده توسط این افکار سریعا فرد را مجبور به اقداماتی سریع برای رفع آنچه برای او آزاردهنده است می‌کند. آیین‌ها و یا انجام کارهایی طبق روال در تلاش برای جلوگیری از افکار وسواسی هستند.
کارهایی که فرد در راستای از بین بردن اضطراب خود انجام می‌دهد، به صورت موقتی فرد را آرام می‌کند، اما این کارها در طول روز بارها و بارها تکرار می‌شوند. دفعات تکرار این کارها ممکن است آنقدر زیاد باشد که به کارهای عادی روزانه صدمه بزند. افراد مبتلا به اختلال وسواسی ممکن است از این موضوع مطلع باشند که کارهایی که انجام می‌دهند صرفا از روی وسواس بوده و اجباری نیست، اما نمی‌توانند از انجام دادن این کارها خودداری کنند.
علائم اختلال وسواسی اجباری (OCD) چیست؟
علائم این اختلال ممکن است در افراد و شرایط مختلف متفاوت باشند، اما رایج‌ترین وسواس‌ها عبارتند از:
- ترس از کثیفی و آلودگی توسط میکروب‌ها
- ترس از صدمه رساندن به فردی دیگر
- ترس از احساس شرمندگی در مقابل دیگران و انجام کاری غیرمعمول در ملا عام
- ترس از فکرهای کثیف و شیطانی
- نیاز به نظم، تقارن و دقت
- تردید بیش از حد و نیاز به اطمینان مدام
مجازات‌های رایج عبارتند از:
- حمام کردن، دوش گرفتن و یا شستن دست‌ها به صورت مرتب
- امتناع از دست دادن با افراد و یا لمس کردن دستگیره‌ی درها
- مرتبا بررسی کردن چیزهایی همچون قفل در و اجاق گاز
- شمارش دائمی (به صورت ذهنی یا با صدای بلند) در حین انجام کارهای روزانه
- مرتب کردن اشیاء به صورت مدام به روش خاص خود
- خوردن غذا با یک سفارش خاص
- گیر کردن کلمات، تصاویر و یا افکار در ذهن، طوری که مزاحم کارهای معمول فرد شده و خواب راحتی نمی‌تواند داشته باشد.
- تکرار کلمات خاص به صورت دائم
- نیاز به انجام وظایفی خاص به صورت مکرر
- جمع‌آوری یا نگهداری اقلام بدون ارزش ظاهری
علل ابتلا به اختلال وسواسی اجباری (OCD) چیست؟
گرچه علل دقیق و واضحی در رابطه با ابتلا به این اختلال در دست نیست، اما مطالعات نشان داده است که ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی ممکن است درگیر باشند:
عوامل بیولوژیکی:
همانطور که میدانیم مغز انسان یک ساختار پیچیده دارد. این عضو حاوی میلیاردها سلول عصبی به نام نورون است که می‌بایست توسط این نورون‌ها بدن را در حالت معمولی نگاه داشته و همکاری سایر عضوها را با یکدیگر هدایت می‌کند. نورون‌ها از طریق مواد شیمیایی به نام انتقال دهنده‌های عصبی باهم ارتباط دارند که موجب جریان اطلاعات از یک سلول عصبی به سلول دیگر می‌شوند. یک زمانی تصور بر این بود که سطح پایین سروتونین انتقال دهنده‌ی عصبی موجب شکل گیری و پیشرفت اختلال وسواسی اجباری می‌شود. اما در حال حاضر، دانشمندان بر این باورند که اختلال وسواسی اجباری از مشکلاتی در مسیرهایی از مغز ناشی می‌شود که نواحی مربوط به برنامه‌ریزی و قضاوت را با ناحیه‌ی دیگری که پیام‌های مربوط به حرکات بدن را فیلتر می‌کند، به هم مرتبط می‌کند.
علاوه بر این شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اختلال وسواسی می‌تواند از والدین به کودکان منتقل شود. این بدان معنی است که آسیب‌پذیری بیولوژیکی برای پیشرفت اختلال وسواسی گاهی ممکن است از والدین به ارث برسد.
همچنین مطالعات ارتباطی بین نوع خاصی عفونت باکتریایی و اختلال وسواسی اجباری پیدا کرده‌اند. اگر این عفونت عود کند و درمان نشود ممکن است به پیشرفت این اختلال در کودکان کمک کند.
عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی ممکن است به ایجاد اختلال وسواسی اجباری در فرد کمک کند، گاهی نیز ممکن است این عوامل موجب شدت یافتن علائم این اختلال در افراد مبتلا گردند. این عوامل عبارتند از:
- مورد سوءاستفاده قرار گرفتن
- تغییرات در وضعیت زندگی
- بیماری
- مرگ یکی از عزیزان
- تغییرات و مشکلات مربوط به کار یا مدرسه
- نگرانی‌هایی در رابطه با ارتباطات
اختلال وسواسی اجباری تا چه اندازه بین افراد رایج است؟
تحقیقاتی نشان داده است که حدود 3.3 میلیون بزرگسال و یک میلیون کودک و نوجوان در ایالات متحده‌ی آمریکا به این اختلال دچار هستند. این اختلال معمولا در دوران کودکی، نوجوانی و یا جوانی ظاهر می‌شود.
تحقیقات نشان داده است که مردان و زنان هر دو به یک اندازه در معرض اختلال وسواس اجباری هستند و بر همه‌ی افراد از هر نژاد و فرهنگی و با هر زمینه‌ی اجتماعی و اقتصادی‌ای می‌تواند تاثیر بگذارد.
چگونه اختلال وسواسی اجباری تشخیص داده می‌شود؟
درواقع هیچ آزمایشگاهی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. دکتر معمولا براساس ارزیابی علائم بیمار، از جمله اینکه چقدر زمان صرف انجام کارهای شخصی می‌کند و … این اختلال را تشخیص می‌دهد.
چگونه OCD را درمان کنیم؟
این اختلال هیچگاه به خودی خود از بین نمی‌رود، بنابراین مهم است که حتما به دنبال درمان آن باشید. رویکرد موثر در درمان این اختلال معمولا ترکیبی از داروها و درمان رفتاری شناختی است.
در درمان رفتاری شناختی معمولا به افراد مبتلا به اختلال وسواسی آموزش داده می‌شود که چگونه با ترس‌های خود مقابله کرده و اضطراب خود را کاهش دهند. از طرفی به فرد کمک می‌کنند که تفکر اغراق آمیز خود نسبت به مسائل را تغییر دهند.
