اختلال شخصیتی دوری گزینی که در سطحی‌ترین شکل خود بصورت خجالتی بودن بروز می‌کند، یکی از مشکلات روانی و اجتماعی قرن حاضر میباشد. ما در عصر تکنولوژی به سر می‌بریم و این خود خوبی‌ها و بدی‌های مخصوص خود را دارد که باید به فراخور هر کدام اقدامی صورت پذیرد. مشکلی که در این مقاله به بررسی آن می‌پردازیم، نوعی اختلال شخصیتی میباشد که شاید بتوان گفت یکی از پیچیده‌ترین انواع آن است که متاسفانه به این دلیل که علائم تندی ندارد، در بیشتر مواقع نادیده انگاشته میشود. اما همین مطالبات فرو خورده و سرشکستگی‌های جزئی در آینده سبب بروز مشکلات حاد فردی و اجتماعی میشود که تبعات آن به مراتب مخرب‌تر خواهد بود.
وقتی صحبت از اختلالات فردی میشود، اکثر افراد به موارد منفی و غیر مرتبط با اصل موضوع می‌پردازند و در مواردی که نشانه‌های بارزی از مشکل می‌بینند، با حالتی کاملا ناامیدانه به شکلی از مسئله سخن می‌گویند که دیگر چاره و راه نجاتی از این مشکل وجود ندارد. اما بهتر است به یک نکته ظریف توجه کنیم که ما در عصر تکنولوژی و اطلاعات زندگی می‌کنیم. در عصری که دانش بشر برای اکثر اتفاقات و مسائل جهان اطراف‌مان راه حل یا حداقل توضیحی ارائه می‌کند و اکثر مواردی که انسان امروزی با آن سر و کار دارد، قابل حل میباشد و اختلال شخصیتی دوری گزینی نیز یکی از همین موارد قابل حل میباشد.
در توضیح اختلال شخصیتی دوری گزینی باید گفت که شکل گیری شخصیت هر فرد طی مراحل رشد و بلوغ صورت می‌گیرد و یکی از همین زمان‌های بسیار حساس و تایین کننده، دوران کودکی میباشد. نحوه تعامل با کودک و بازخوردهایی که به عملکردهای او نشان می‌دهیم، سنگ بنای شخصیت و هویت او در زندگی و تعاملات اجتماعی آینده‌اش را مشخص می‌کند.
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، نشانه شاخص این اختلال، احساس و رفتارهای ناشی از خجالت میباشد (متاسفانه به دلیل باور های نادرست سنتی موجود در فرهنگ ایرانی، این ویژگی افراد بخصوص در کودکی، مورد تحسین اطرافیان نیز قرار می‌گیرد که این تحسین، به نوبه خود بعنوان یک پاداش، این رفتار را دوچندان می‌کند.) اینکه افراد مبتلا به اختلال شخصیتی دوری گزینی افرادی جامعه گریز یا گوشه گیری هستند؛ برداشتی کاملا نادرست از این موضوع میباشد.
برعکس چیزی که تصور میشود، این افراد کاملا افرادی گرم، صمیمی و خوش صحبتی می‌باشند؛ اما عاملی که جلوی این‌گونه افراد را برای برقراری ارتباط با دیگران می‌گیرد، ترس از طرد شدن یا عدم پذیرفته شدن میباشد. ازجمله مهم‌ترین نشانه‌های اختلال شخصیتی دوری گزینی می‌توان به ترس از طرد شدن، نکوهش، سرافکندگی، مورد نقد قرار گرفتن و مورد تمسخر قرار گرفتن اشاره کرد. در بسیاری موارد ممکن است فرد مبتلا به این اختلال باور نداشته باشند که افراد آن‌ها را دوست دارند و وقتی که شما از طرد شدن یا مورد نقد قرار گرفتن بترسید، احتمال این وجود دارد که برداشت های منفی ای نسبت به اعمال اطرافیان خود داشته باشید.
دلیل اصلی بروز این اختلال در افراد بطور دقیق برای دانشمندان و محققان حوزه علوم شناختی، تا کنون ناشناخته مانده است. اما نزدیک ترین عاملی که برای این اختلال معرفی شده است، ژنتیک و آثار محیط است.
چه کسانی در معرض ابتلا به اختلال شخصیتی دوری گزینی قرار دارند؟
تشخیص این مورد که چه کسی حتما مبتلا به این اختلال خواهد شد یا نه، به این سادگی نخواهد بود. چراکه طبیعتا هر کودک خجالتی حتما در آینده مبتلا به این اختلال نخواهد بود و از طرفی دیگر، نشانه اصلی این اختلال خجالت است. از طرفی هم درمورد یک کودک شاد و اجتماعی هم هیچ تضمینی وجود ندارد که در آینده مبتلا به این اختلال نخواهد شد. فردی که مبتلا به این اختلال میباشد در طول زمان و به موازات رشد و بلوغ، به همراه طبیعت خجالتی خود بزرگ میشود و تا اینجای کار شاید نشانه های نگران کننده ای وجود نداشته باشد، ولی این خوی خجالتی، زمانی از مرز طبیعی بودن خود خارج میشود که فرد، دیگر تمایلی به ارتباط با افراد جدید و حضور در جمع های نسبتا شلوغی که احتمالا چند فرد جدید در آن حضور دارد.
چگونگی تشخیص اختلال شخصیتی دوری گزینی
بروز این اختلال نهایتا تا اوایل دوره بزرگسالی رخ می‌دهد و در غیر اینصورت احتمال ابتلا بسیار کم میشود. تشخیص قاطع ابتلا یا عدم ابتلا به این اختلال فقط با نظر پزشک متخصص اعتبار دارد.در حالت کلی برای ابتلا به اختلال شخصیتی دوری گزینی حداقل باید چهار مورد از نشانه های زیر در فرد مورد نظر بروز دهد:
ترس از پیوستن به جمعی که در آن افراد غریبه ای باد و این ترس به دلیل هراس از مورد نقد قرار گرفتن، مورد نکوهش قرار گرفتن و طرد شدن است.
- عدم تمایل به پیوستنبه جمع هایی که در آن افراد غریبه ای هست؛ مگر اینکه اطمینان حاصل کند که مورد توجه و مقبول خواهد بود.
- عدم ابراز علاقه بخاطر ترس از مورد تمخسر قرار گرفتن و تحقیر شدن است.
- عدم بروز افکار و عقاید بخاطر ترس از مورد نقد قرار گرفتن و طرد شدن.
- حضور کمرنگ یا عدم حضور در جمع هایی که احساس برابری سطح افراد در آن وجود ندارد.
- احساس اینکه در نظر دیگران سطح پایین، نچسب و ناجور با جمع میباشد.
- عدم تمایل به حضور در فعالیت هایی که در آن احتمال خجالت زدگی و شرمندگی.
روش درمان اختلال شخصیتی دوری گزینی
بهترین روش برای درمان و کنترل این اختلال به کمک روان درمانی میباشد. یکی از روش های روان درمانی در درمان این نوع اختلال، روان درمانی شناختی است. پزشک معالج شما در مسیر رسیدن و پی بردن به باورهای ناخودآگاه نسبت به خود و ریشه‌های رفتاری موثر در ابتلا به اختلالات این چنینی، تلاش می‌کند.
روان درمانی شناختی
روان درمانی شناختی درواقع درمان صحبت محور است. این نوع درمان به بیمار کمک می‌کند تا به باورهای اشتباه ناخودآگاه و همچنین تاثیر تجربیات گذشته در رفتارهای کنونی پی ببرد. این روش درمانی کمک شایانی به بررسی و رفع اختلالات روانی می‌کند. در نتیجه این روش درمانی، افراد را در مسیر دستیابی به کلیتی سالم‌تر در مقابل افکار درونی و همچنین درمقابل نظر اطرافیان، کمک می‌کند. آثار حاصل از این نوع درمان در دراز مدت ماندگاری خود را بعد از معالجات نشان می‌دهد.
