اختلال حمله خواب یا نارکولپسی یک نوع اختلال عصبی است که بر کنترل خواب و بیداری فرد اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به اختلال نارکولپسی تجربه‌ی خواب آلودگی‌های روزانه و دوره‌های متناوب و غیرقابل کنترل خوابیدن در طول روز را تجربه می‌کنند. این حملات ناگهانی خواب ممکن است در طول انجام هر گونه فعالیتی در طول روز رخ دهد و زمان مشخصی نیز ندارد.
در یک چرخه‌ی خواب معمولی ابتدا ما وارد مرحله‌ی اول خواب می‌شویم و سپس مراحل عمیق‌تر خواب را تجربه می‌کنیم و در نهایت بعد از حدود نود دقیقه وارد مرحله‌ی REM می‌شویم. برای افرادی که مبتلا به نارکولپسی هستند مرحله‌ی REM خیلی سریع در چرخه‌ی خواب و گهگاهی در طول بازه‌ی بیداری شان اتفاق می‌افتد. در واقع در این مرحله از خواب است که ما می‌توانیم رویاها و فلج عضلات را تجربه کنیم- که این علائم به خودی خود می‌توانند بعضی از نشانه‌های اختلال حمله خواب یا نارکولپسی را توضیح دهند.
نارکولپسی معمولا بین ۱۵ تا ۲۵ سالگی شروع می‌شود، اما در هر سنی نیز احتمال دارد که ظاهر شود. در بسیاری از موارد اختلال حمله خواب به درستی تشخیص داده نشده و بنابراین بدون درمان باقی می‌ماند و نمی‌توان از روش‌های درمانی درست در این مسیر بهره جست.
چه چیزی موجب بروز اختلال حمله خواب می‌شود؟
دلیل بروز این اختلال هنوز کاملا مشخص نیست. با این حال دانشمندان پیشرفت‌هایی را در جهت شناسایی ژن‌هایی که به شدت با این اختلال مرتبط است، داشته‌اند. این ژن‌ها تولید مواد شیمیایی مغز را کنترل می‌کند که ممکن است در مراحل خواب یا بیداری فرد موثر باشند. برخی از متخصصان معتقدند که اختلال حمله‌ی خواب ممکن است به علت کمبود تولید مواد شیمیایی به نام هیپوکتین در مغز باشد. علاوه بر این محققان معتقدند که وجود ناهنجاری‌ها در بخش‌های مختلف مغز ممکن است در تنظیم مرحله‌ی REM دخیل باشند. این ناهنجاری‌ها ظاهرا در پیشرفت علائم اختلال حمله خواب موثرند. به اعتقاد کارشناسان نارکولپسی ممکن است نتیجه‌ی اثر عوامل مختلف باشند که بر تنظیم مراحل خواب اثر می‌گذارند.
علائم اختلال حمله خواب چیست؟
علائم نارکولپسی عبارتند از:
- خواب‌آلودگی روزانه‌ی بیش از حد: به طور کلی در این نوع اختلال خواب آلودگی بیش از حد روزانه با فعالیت‌های عادی روزمره تداخل می‌یابد، هرچند که فرد مبتلا به این اختلال ممکن است در طول شب خواب کافی داشته باشد. افراد مبتلا به خوابالودگی بیش از حد بسیار بی‌حال بوده، از سطح انرژی و تمرکز کمی برخوردارند، دچار حواس‌پرتی، افسردگی و خستگی شدید می‌شوند.
- خواب حیوانی: این علامت شامل کاهش ناگهانی تن ماهیچه‌ای است که منجر به احساس ضعف و از دست دادن کنترل داوطلبانه‌ی عضلات می‌شود. این نشانه بسته به ماهیچه‌های درگیر ممکن است از لکنت زبان تا فلج شدن تمامی عضلات متغیر باشد و اغلب در اثر بروز شدید احساسات همچون سورپرایز شدن، خنده‌ی شدید یا خشم بسیار به وجود می‌آید.
- هذیان و توهم: معمولا این تجربیات خیالی زنده و اغلب ترسناک هستند. محتوای این توهمات معمولا بصری است اما ممکن است سایر حواس فرد را نیز درگیر کند. این تجربیات هنگامی که فرد بیدار است نیز تجربه می‌شوند و توهم هیپنوتیزم نامیده می‌شوند.
- فلج خواب: این نشانه نوعی عدم توانایی موقت در حرکت کردن و یا صحبت کردن است هنگامی که فرد در حال به خواب رفتن و یا بیدار شدن است. این تجربیات به طورکلی مختصر بوده و ممکن است تنها چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. پس از گذر از این فاز فرد کاملا توانایی خود را صحبت کردن و حرکت کردن باز می‌یابد.
اختلال حمله خواب یا نارکولپسی را چگونه تشخیص دهیم؟
معاینه‌ی فیزیکی و تاریخچه‌ی پزشکی فرد برای تشخیص این اختلال ضروری است. با این حال هیچ یک از علائم منحصر به نارکولپسی نیست. قبل از تشخیص معمولا بهتر است که چندین تست مختلف برای اختلالات خواب انجام شود. دو آزمایش که در تایید تشخیص اختلال حمله خواب ضروری هستند، آزمایش پلیسومنوگرافی (PSG) و آزمون تاخیر خواب چندگانه (MSLT) می‌باشند. PSG یک تست شبانه است که معمولا در طول شب که فرد خواب است انجام می‌گیرد تا ناهنجاری‌های مختلف در طول چرخه‌ی خواب فرد به خوبی تشخیص داده شوند. یک تست PSG دقیق می‌تواند تعیین کنید که آیا مراحل مختلف خواب به موقع اتفاق می‌افتند یا نه. از این طریق می‌توان احتمال بروز برخی اختلالات خواب دیگر را از احتمالات حذف کرد و به درستی این اختلال را تشخیص داد.
تست MSLT نیز یک تست روزانه است و در طول روز تمایل فرد برای به خواب رفتن را بررسی می‌کند. پس از به خواب رفتن فرد نیز مراحل مشخص خواب را در این نوع خواب بررسی می‌کنند. به عنوان بخشی از آزمون معمولا از فرد خواسته می‌شود که یک چرت ۴-۵ دقیقه ای در فواصل زمانی ۲ ساعت داشته باشد.
چگونه اختلال حمله خواب درمان می‌شود؟
اگرچه هیچ درمان قطعی ای برای نارکولپسی وجود ندارد، اکثر علائم اختلال در بیشتر افراد با دارو قابل درمان است. خوابالودگی با محرک‌هایی همچون آمفتامین درمان می‌شود، در حالیکه علائم خواب غیرطبیعی و مراحل غیرمعمول خواب با داروهای ضدافسردگی قابل درمان هستند.
اخیرا یک داروی جدید برای افرادی که از اختلال حمله خواب رنج می‌برند تایید شده است. این دارو که Xyrem نامیده می‌شود به افراد مبتلا به نارکولپسی کمک می‌کند تا خواب شبانه‌ی بهتری را تجربه کنند. این موضوع باعث خواهد شد که آن‌ها در طول روز نیاز به خواب کمتری داشته باشند. به بیماران نارکولپسی می‌توان به طور قابل ملاحظه‌ای از طریق دارو کمک کند اما نمی‌توان آن‌ها را کاملا درمان کرد.
تنظیمات شیوه‌ی زندگی برای مثال اجتناب از کافئین، الکل، نیکوتین و وعده‌های غذایی سنگین، تنظیم برنامه‌ی خواب، برنامه‌ریزی برای چرت‌های روزانه‌ی ۱۰ الی ۱۵ دقیقه‌ای و گنجاندن ورزش‌های روزانه در بین کارهای روزمره می‌تواند به طور موثری موجب کاهش علائم این اختلال شود.
